1 / ماهیت تراژدی چیست؟ تراژدی آگاهی انسان از وجود جامعه طبقاتی است که خود را به صورت تضاد ِ فرد و جمع( تقدیر) نمایان می سازد. تراژدی اولین ظهور فردیت است. قهرمان تراژدی همچنان که پیشتر گفتیم آگاهانه و با اختیار ، تباهی خویش را برمی گزیند. این اختیار مطلق نیست بلکه امر اجباری را آگاهانه انتخاب می کند. مانند قهرمان های شکسپیر ( اتللو و رومئو) که بعد از اجبار تقدیر ، از روی اختیار مرگ خویش را بر می گزینند.پس تراژدی سنتز تفاوت ِ اختیار و اجبار است یعنی :
اختیار اجبار
قهرمان تراژیک : اختیار ِ اجبار
قهرمان تراژیک تنها نگون بخت نیست چرا که نگون بخت می تواند مجبور باشد اما چیزی را انتخاب نکند و ارزشی از خویشتن نشان ندهد.
اندیشه ی لیبرال تصور می کند که فرد در وضعیت طبیعی و بدوی آزاد است، چون قانونی بر او حاکم نیست . اما این فرد گرچه آزادی عمل دارد اما مجبور است و این جبر را طبیعت به او تحمل می کند. برخلاف تصور لیبرال طبیعت منشا آزادی نیست بلکه جامعه منشا آزادی است. اما آزادی که جامعه طبقاتی به انسان می بخشد همین آزادی قهرمان تراژیک است یعنی انتخاب مرگ و تباهی خویش از روی اختیار . این اختیار و فردیت وجود دارد هرچند مشروط و در واقع تباه است.
این دیالکتیک تراژدی ( سنتز تضاد میان اختیار و جبر)مشابه دیالکتیک تعبد است. ما در تعبد از روی اختیار تسلیم می شویم. ریشه ی عبادت و تراژدی یکی است : اندیشه ی یهودی ( کتاب عهد عتیق) عبادت را با حفظ همان منطق جایگزین تراژدی می کند. اما تراژدی بعدی زیبایی شناختی دارد. در تراژدی جهان جایگاهی است که خدایان از تضاد سرنوشت و اراده ی فانیان لذت زیبایی شناختی می برند. اما برای اندیشه ی یهودی جهان جایگاه قضاوت و آزمون است. در هر دو مورد آزادی و اراده ی انسان به صورتی متناقض نما تحقق می یابد. این همان پارادوکسی است که بعدها متفکرین مدرن در پیشرفت و نگون بختی انسان در تمدن یافتند. تمدن ضروری و در عین حال موجب اسارت و شرارت است.
جامعه طبقاتی در پس این تضادها به صورتی مبهم خود را نشان داد.
No comments:
Post a Comment